Η ΠΑΤΡΙΣ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΜΑΝΗ

=======================================================================

ΤΑ ΠΙΣΤΟΛΙΑ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΜΠΕΗ

Του Νικολάου Βασιλάτου

Η συλλογή των όπλων του Μουσείου Μπενάκη κατέχει μια ξεχωριστή θέση ανάμεσα στις άλλες πολύτιμες και αξιόλογες συλλογές του Μουσείου. Όπλα αμυντικά και επιθετικά, όλων σχεδόν των χωρών και των εποχών, στέκονται πίσω από τις βιτρίνες, σιωπηλοί μάρτυρες άλλων, ηρωικών εποχών, τότε πού το θάρρος του πολεμιστή και η δεξιοτεχνία του στο χειρισμό των όπλων αποτελούσαν αρετές αξιοσέβαστες.

Ανάμεσα, λοιπόν, στα όπλα που εκτίθενται στις προθήκες του Μουσείου, ιδιαίτερη αισθητική αλλά και ιστορική αξία έχει ένα ζευγάρι γαλλικών πιστολιών (με αριθμούς καταλόγου του Μουσείου Μπενάκη 5737, 5738) των μέσων του 19ου αιώνα, τα όποια ανήκαν στον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και χάρισε στο Μουσείο ο Πέτρος Μαυρομιχάλης. Τα πιστόλια αυτά, όπως μαρτυρά επιγραφή χαραγμένη πάνω στους μηχανισμούς τους (Lepage - Moutier, Arq du roi) έχει κατασκευάσει ο πολύ γνωστός γαλλικός οίκος ίερ3§6, με την μακραίωνη ιστορία, ο οποίος κατασκευάζει εξαιρετικής ποιότητας όπλα στη Γαλλία, από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα. Τα όπλα πυροδοτούνται με μηχανισμούς πυρολίθου και οι κάνες τους, αναμφισβήτητης ποιότητας, έχουν κατασκευαστεί με ιδιαίτερη επιμέλεια από ευρωπαϊκό "δαμασκινό ατσάλι". Το μέταλλο αυτό, το όποιο είναι κράμα μαλακού και σκληρού χάλυβα, πήρε την ονομασιά του από την πόλη Δαμασκό όπου συγκεντρώνονταν τα καραβάνια της Ανατολής τροφοδοτώντας το τεράστιο παζάρι της πόλης αυτής με τα πολυποίκιλα εμπορεύματα. Τον 19ο αιώνα όπλα κατασκευασμένα από δαμασκινό ατσάλι ήταν ιδιαίτερα ακριβά και περιζήτητα, πρώτον για την ποιοτική τους αξία, δεύτερον για το ελάχιστο βάρος τους και τρίτον, για την καλαίσθητη εμφάνιση τους, γιατί τα δαμασκινό ατσάλι έδινε τη δυνατότητα στους οπλουργούς για καλλιτεχνικές επιδόσεις. Η μόδα της χρησιμοποίησης δαμασκινού ατσαλιού στην

Ευρώπη γενικεύτηκε μετά την εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο. Η επαφή των ευρωπαίων με το μουσουλμανικό κόσμο, γινόταν πρώτη φορά, χωρίς τις θρησκευτικές προκαταλήψεις και οι ευρωπαίοι, με πρωτοπόρους τους Γάλλους, έφεραν στην ήπειρο τους πολλά αντιπροσωπευτικά δείγματα της καθημερινής ζωής αλλά και του πολιτισμού των μουσουλμάνων.

Τα πλούσια διακοσμημένα αστραφτερά όπλα των μουσουλμάνων εντυπωσίασαν τους ευρωπαίους και το δαμασκινό ατσάλι καθιερώθηκε για τα ανώτερα ποιοτικά όπλα. Εκτός από την τεχνική τους αρτιότητα, που τραβά την προσοχή στα όπλα αυτά, η αισθητική τους εμφάνιση δεν έχει καθόλου παραμεληθεί. Τέσσερα πλούσια διακοσμημένα ασημένια εξαρτήματα διακοσμούν την κάνη (capucines), τη λαβή και τη σκανδάλη του κάθε πιστολιού του Πετρόμπεη.

Οι διακοσμήσεις είναι ανάγλυφες, ανθικές και φυτικές. Λουλούδια, φύλλα οξύμορφα και λυγεροί κλάδοι, με νατουραλιστική διάθεση, πλημμυρίζουν την επιφάνεια των αργυρών ελασμάτων. Η ακρίβεια στην θεματική αναπαράσταση, η ισορροπία και η αρμονία χαρακτηρίζουν την πλούσια αυτή φυτική διακόσμηση. Η θεματολογία αλλά και το ύφος των δια κοσμητικών αυτών στοιχείων μαρτυρούν ότι ο καλλιτέχνης που τα φιλοτέχνησε μόλις έχει εγκαταλείψει τον "αυτοκρατορικό" ρυθμό (style empire) και έχει προσαρμοσθεί στο αναγεννημένο τότε, μέσα του 19ου αιώνα, καλλιτεχνικό ρεύμα, που κυριάρχησε στη δυτική Ευρώπη, μέχρι το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα.

Δεν είναι μόνο οι διακοσμήσεις πού τραβούν την προσοχή αλλά και το σχήμα των πιστολιών το οποίο έχει σχεδιαστεί ειδικά από τον οίκο Lepage, για μια ορισμένη σειρά όπλων τα οποία του παρήγγειλε- η τότε γαλλική μοναρχία, με σκοπό να τα προσφέρει ως δώρα σε προσωπικότητες της ανατολής. Ο Lepage λοιπόν, προς χάρη της γαλλικής διπλωματίας, συνδύασε την ευρωπαϊκή ποιότητα και πρακτικότητα με τη φανταχτερή αισθητική αντίληψη της Ανατολής.

Από το Μαρόκο, λοιπόν, μέχρι την Περσία, μπέηδες, πασάδες και τοπάρχες τιμήθηκαν από τους Γάλλους, οι οποίοι τους πρόσφεραν όπλα αυτού του τύπου.

Στην Ελλάδα τα μόνα γνωστά όπλα αυτού του είδους, τα οποία προσφέρθηκαν σε Έλληνα, είναι αυτά του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, τα οποία σήμερα ανήκουν στο Μουσείο Μπενάκη.